In GROEN, het vakblad voor ruimte in stad en landschap, is wederom een artikel verschenen over Proefpark de Punt. 63e jaargang-JANUARI 2007-nr 1
Proefpark de Punt
Rini Biemans Karin Keijzer
Een achterstandswijk wordt een aantrekkelijke stadswijk
Bospolder - Tussendijken is een vooroorlogse stadswijk in het westen van Rotterdam met ongeveer 14.500 inwoners. De wijk is bebouwd vanaf 1910. Het was een typische arbeiderswijk met sociale woningbouw, de laatste dertig jaar is de wijk sterk van aanzien veranderd: vanaf de jaren zeventig zijn veel allochtonen in de wijk komen wonen. Zij vormen nu de meerderheid van de bevolking. Jaren van leegstand en sloop, de nabijgelegen Tippelzone, dit alles heeft de wijk geen goed gedaan.
Om de wijk uit het slop te halen is een grootscheepse herstructurering gaande sinds begin jaren negentig. Na jaren van sloop worden de komende jaren de laatste 300 huizen van de 700 nieuwe middeldure koopwoningen opgeleverd. Kroon op de vernieuwing van de wijk vormt de oplevering van het 5 hectare grote Dakpark in 2010.
Een proef met zelfbeheer
In dit traject werd op een van de braakliggende terreinen in afwachting van de nieuwbouw en het dakpark, Proefpark de Punt gestart en ingericht volgens de Creatief Beheer methode (zie Essay november 2006). Dit geschiedde in opdracht van Het ontwikkelingsbedrijf Rotterdam, deelgemeente Delfshaven, Com.Wonen en Bureau de Werkplaats. Het was op initiatief van de bewoners (vrienden van het dakpark), die een experiment met zelfbeheer voor het park wilden. Voor het eerste seizoen was 50.000 euro beschikbaar, het tweede 40.000 euro, momenteel zijn we in bespreking over de budgetten voor de toekomst richting dakpark.
Inmiddels is vanuit de projectgroep toegezegd dat Creatief Beheer een wijktuin (3000m2) op het Dakpark volgens deze methode kan gaan inrichten en beheren.
Gewoon beginnen
Proefpark de Punt startte in september 2004. Op het terrein werd een bouwkeet geplaatst en er werd begonnen met de inrichting, mensen konden meedoen, scholen en instanties werden benaderd.
Een beschrijving van het Project Proefpark de Punt, een van de vijf bekroonde kindvriendelijke projecten van Nederland is niet makkelijk. Wat is het geheim of zo u wilt de kracht van het project. Het lijkt nergens op en tegelijkertijd ziet het er zo uit dat mensen er vrolijk van worden, een beetje rommelig, maar met prachtig bloeiende bloemen, leuke paadjes en spelende kinderen. Het houdt het midden tussen een volkstuin, een boerenerf en een nomadenkamp. En dat midden in de stad, mensen verwonderen zich erover en komen dan ook vaak vragen: ‘Wat is dit ?’. Het eerste contact is gelegd, uit die contacten is het een en ander voortgekomen. Er staat een duiventil met Turkse tuimelaars (duiven, die een koprol achterover kunnen maken). Er waren kippen, die hebben kuikentjes gekregen en er komen weer kippen.
Aldoende leert men !
Er zijn drie criteria waaraan wij moeten voldoen: geen rotzooi, geen overlast en iedereen moet kunnen meedoen. Voor de rest mogen wij alles zelf bepalen, hierdoor is het project creatief en innovatief. We kunnen van alles uitproberen, werkt het, gaan we ermee verder, werkt het niet, stoppen we ermee. Zo ontstaat een praktijk, die geworteld is en duurzaam, een praktijk ook die je niet kan verzinnen, maar die ontstaat.
Alle medewerkers worden op freelance basis ingehuurd, dus in principe kan er per week worden beslist wat er gaat gebeuren en wie of wat daarvoor nodig is. Door het beperkte budget zijn we hoe dan ook aangewezen op participatie door de buurtbewoners en samenwerking met allerlei organisaties en scholen. Het tempo en succes van het project wordt mede hierdoor bepaald.
Goede communicatie met alle partijen (opdrachtgevers, bewoners, scholen en onze eigen medewerkers) is essentieel voor het project. Hiervoor gebruiken we naast de vele fysieke contacten internet en lokale televisie als ondersteunende communicatiemiddelen, zodat wat er gebeurt voor iedereen zichtbaar is en dat ook iedereen kan meepraten.
Het hele project, inrichting, beheer en onderhoud, het sociale netwerk, de speciale projecten alles is langzaam gegroeid. Zo is daar tuinman Harmen, een kunstenaar, die vanaf het begin aan het project is verbonden (voor zo’n twee dagen per week) en zich heeft ontwikkeld tot een typische creatief beheer tuinman. Altijd tijd voor een praatje en hij kan goed omgaan met alle kinderen uit de buurt.
Tuinman Harmen vertelt
Het is half tien en ik ben al een beetje laat. Het is heerlijk zo op de ochtend.
Het is eigenlijk altijd weer een verassing wat ik zal tegenkomen, ligt het er allemaal nog goed bij. De dag begint met koffie in het tuinhuis.
De koffie loopt door en wordt nog ouderwets gemaakt door kokend water op een filter te gieten. In de verte zie ik mijn vaste koffieklanten naderen uit de ene hoek komt Janet met haar hondje Sammy en uit de andere hoek komt jaap aangewandeld met Rakker. Janet brengt altijd stroopwafels mee, dit is inmiddels een vaste gewoonte geworden. Audi de Turkse buurman komt nog met zijn vrouw en kleinkind langs en drinken ook een kop koffie mee. De zilveren ketting die hij draagt wordt bewonderd en geprezen. Er heerst hier een bepaald soort romantiek, met z’n allen in een plastic huisje waar de oogst van zaden ligt opgestapeld.
Door de dingen op hun beloop te laten, wat wij in onze aanpak voorstaan ontwikkel je een omgeving die meer tegemoet komt aan de menselijke maat en verhoudingen. Spontaniteit en zelfredzaamheid worden gestimuleerd.
Je leert de mensen uit de buurt goed kennen en in de loop van de tijd bouw je met sommige mensen een vertrouwensband op.
Sinds kort zijn de huizen aan de Puntstraat voltooid en is het grootste gedeelte bewoond geraakt. Dit levert een geheel nieuwe club van kinderen op, meestal komen ze spelen of hun huisdier (konijn) uitlaten. Een groepje meisjes zijn inmiddels zo betrokken geraakt bij het park dat ze me vorige week hebben voorgesteld of ze niet een vast clubje konden zijn, die allerlei dingen op de tuin konden gaan doen. De tuinclub van de nieuwe straat.
De duivenmelkers komen dagelijks zo rond 5 uur meteen uit hun werk hun duiven verzorgen. Ik wordt altijd op een zeer hartelijke manier begroet inclusief een omarming. De duiven mogen even uit hun hok om wat rond te lopen en te vliegen. Ze worden getraind op hun vermogen te tuimelen en hier worden goede en slechte duiven aan afgemeten. Volgens eigen zeggen houden ze meer van hun duiven dan van hun vrouwen thuis.
Als laatste van de dag ontmoet ik Hadji die even in de tuin komt rondkijken, dat doet ie iedere ochtend en avond, voor en na zijn werk. De tuin inspecteren en zonodig de planten water geven, zonder deze verzorging samen met de mensen van TOS (thuis op straat) was de tuin deze hete droge zomer zeker een woestenij geworden. Hadji heeft nota bene zelf een complete watervoorziening aangelegd in de Proefpark.
Ik fiets het park weer af naar huis en zie de mensen in het park genieten van de laatste zonnestralen. Het proefpark gaat zijn eigen gang als sociaal middelpunt van de buurt. Een self-made openbare ruimte.
De Nutopische Meisjes, een hete dag !
Jacoline en Susanne noemen zichzelf Nutopische meisjes, zij zijn kunstenaars, die door ons zijn ingehuurd om mensen te betrekken en verslag te doen op de website. Lees hier hun ingekorte verslag van een hete dag afgelopen zomer.
Het beste kun je dan binnenblijven hè, met de ramen en gordijnen lekker dicht. Maar helaas, in ons transparante tuinhuis van plastic is op geen enkele manier schaduw of koelte te vinden. Sterker nog, ons plastic tuinhuis was in de tijd dat wij niet aanwezig waren, zo ernstig mishandeld (waarschijnlijk door kabouters met stokken), dat er aan alle kanten door grote, gapende openingen warme stromen lucht naar binnen waaiden.
Dit noemen wij nou een typisch voorbeeld van VELDVANDALISME.
Onze vaste klusjesman, al weer enige tijd buiten dienst, was expert in het repareren van plastic muren. Hij gebruikte voor de bevestiging popnagels. Het popnagelschietapparaat lag in de container met gereedschap. Het was een moment van waarheid. Zijn we vandaag lui of niet? We besloten van niet. Die gaten moesten dicht.
Na een half uur grondig graaien in de rekken van de container vond Jacoline het popnagelschietapparaat. Maar hoe dat ding werkte, geen idee. Ze besloot er een studie van te maken tijdens de lunch onder de parasol bij het tuinhuis.
Terwijl we daar zo zaten met het popnagelschietapparaat en boterhammen met eiersalade, zag ik in de verte een man aankomen. Ik zag gelijk wie het was. "Kijk", riep ik, "het is Sukru!" Sukru was nog niet zo lang geleden voor het eerst op de koffie geweest in het tuinhuis. Hij had toen beloofd om snel eens te komen helpen. Als geroepen kwam hij nu.
"Dat is popnagelschietapparaat!", riep Sukru direct. Verheugd keken wij hem aan! "Wat jullie schieten?", vroeg Sukru. "We willen de gaten in het tuinhuis dichtmaken met nieuw plastic, Sukru. Wil jij misschien helpen?", vroeg Jacoline. Het was een moment van waarheid. We zagen hem denken. Hou ik me aan mijn belofte? Met die hitte?
Hij besloot van wel. Sukru werkte keihard samen met ons aan de nieuwe plastic muren. Het slopen, zagen, poppen en schroeven was in de wijde omtrek te horen.
Dit noemen wij nou een typisch voorbeeld van BUURTPARTICIPATIE.
"Ik jullie naar strand brengen?", vroeg Sukru. "Ik heb mooi lease-auto."
We besloten van niet, het was genoeg geweest zo. We bedankten Sukru hartelijk voor zijn geweldige bijdrage aan deze productieve dag. We mochten hem vaker bellen, zei hij. Hij had het best leuk gevonden. Hij zoefde weg in zijn zwarte Volvo en wij zwaaiden hem uit tot we niets anders zagen dan stof.
De wijktuin aan de horizon
Tot zover enkele impressies, het geeft aan, dat mensen op allerlei manieren en vooral op hun eigen manier kunnen participeren. Het is aan ons als beheerorganisatie dit alles zodanig te coördineren, dat het Proefpark groeit en bloeit.
Voor het komende seizoen willen we het educatieve gedeelte van het Proefpark structureren. We hebben reeds met een aantal scholen workshops gedaan, waarbij kinderen hun eigen perkjes maakten en meehielpen in de verzorging. Dit beviel heel goed. Onder de titel Schoolpark willen we een pilot starten waarbij kinderen van omliggende scholen, net zoals bij een schooltuin hier aan een buurtpark werken. Ze leren dan over planten verzorgen, ook paden aanleggen, bankjes maken, maar ook over sociale verantwoordelijkheid, ze werken immers aan hun eigen leefomgeving. De kinderen doen dit onder begeleiding van professionals, alles is ‘echt’ en wordt ook ‘echt’ als park gebruikt. Het maakt kinderen betrokken met hun omgeving en zorgt voor dynamiek in de openbare ruimte.
Het bizarre feit doet zich voor, dat nu alles lekker loopt, het Proefpark weg moet. Dat wisten we van te voren, het is dan ook een Proefpark. Vermoedelijk verhuizen we met een aantal elementen en planten naar een ander braakliggend terrein, zodat het ontstane netwerk bij elkaar blijft, om vervolgens neer te strijken in de wijktuin van het dakpark.
Hopelijk overtuigen de resultaten, die we met deze aanpak in drie jaar hebben bereikt, officiële instanties van het belang van een dergelijke aanpak en wordt de creatief beheer methode ook toegepast in de inrichting van parken voor de lange termijn. Wij zijn er van overtuigd dat dit naast een mooi park, ook een enorme positieve impuls voor de buurt oplevert. Op het Dakpark wordt hiermee in 2010 in ieder geval gestart.
Meer info
www.creatiefbeheer.nl
www.woneninbospoldertussendijken.nl
www.dakparkrotterdam.nl
