Klik hier voor de nieuwste versie van het essay 

Over de auteur:

 

Rini Biemans (1960) is afgestudeerd als arts, een aantal jaren als arts gewerkt, vervolgens een praktijk als kunstenaar opgebouwd en sinds 1997 als ‘projectontwikkelaar’ gestart en zijn huidige praktijk ontwikkeld.

Hij runt samen met Karin Keijzer het bureau Creatief Beheer in Rotterdam dat sinds 2001 projecten uitvoert in zogenaamde achterstandswijken teneinde deze leefbaarder te maken.

 

Momenteel wordt gewerkt aan een vijftal projecten/trajecten.

Proefpark de Punt (bekroond als meest kindvriendelijke project 2005), een parkje in Rotterdam Delfshaven, dat samen met bewoners wordt ontwikkeld en beheerd. (2004-....)

Stadsfloriade 2012, een traject waarbij in de Rotterdamse wijken Bloemhof en Afrikaanderwijk gewerkt aan een internationale manifestatie in 2012 rond grootstedelijk groen en wijkverbetering. (parallel aan de echte floriade) (2008-2012)

Buitenplaats Spangen De transformatie van een spoordijk tot een natuurpark in 5 jaar, de programmatische en participatieve begeleiding van een masterplan. (2009 – 2014)

Ecokinderpark Schooltuin en buurtpark midden in de wijk Feijenoord. (2009-verm 2015)

Werkdorp Motorstraat Een tijdelijke nederzetting als voorbode op de toekomst. (net gestart)

Creatief Beheer werkt veelal in opdracht van wooncorporaties en gemeente Rotterdam.

 

Daarnaast beheert en ontwikkelt Rini Biemans het civiel journalistiek mediaplatform Antenne Rotterdam, een verzameling websites die o.a. de projecten van Creatief Beheer ondersteunen. Antenne Rotterdam zendt iedere werkdag uit tussen op TV Rijnmond tussen 20:30 en 21:00.

 

Inmiddels werkt Creatief Beheer/ Antenne Rotterdam met een wisselend collectief van zo’n 30 tot 40 eenmansbedrijven/freelancers waarmee alle projecten worden uitgevoerd.

 

Meer informatie: antennerotterdam.nl

 

In de brief waarin de redactie van TOPOS, mij vroeg om een bijdrage te leveren voor dit nummer stond de volgende passage:

 

Wanneer aankomend studenten wordt gevraagd wat ze later willen doen is ...iets met mensen een veel gehoord antwoord. Bij studenten landschapsarchitectuur en ruimtelijke planning zul je dit antwoord minder vaak horen.

Toch is de mens de gebruiker van de openbare ruimte. De mens staat alleen helaas niet altijd centraal in het ontwerpproces. De omgeving, de historie, de bodem etc. worden grondig geanalyseerd, maar slechts in enkele analyses is ook de (toekomstige) gebruiker opgenomen.

 

Dat is inderdaad vreemd.

 

De dominerende aanpak voor verbetering van Nederlandse achterstandswijken is nieuwbouw of herinrichting van de openbare ruimte. Echter, de noodzaak voor sociale samenhang in een wijk wordt steeds vaker gelijkgesteld aan de fysieke ingreep. (Aarts, referenties, Kei nieuws).

 

Het veelbeklaagde verval van waarden en normen, verloedering van wijken, mensen worden steeds asocialer, waar gaat het heen met Nederland? Media pikken items op, die ‘het goed doen’ en zo creëren we een schijnwerkelijkheid van stereotiepen, die het werkelijke beeld vertroebelt. Wie kan er nog zonder vooroordelen met een Marokkaan praten en omgekeerd, welke Marokkaan praat nog graag met andere Nederlanders. Het worden potentiële dieven, die met potentiële racisten praten. Wie durft er ’s avonds nog op straat in een probleemwijk?

 

Het komt erop neer dat we met zijn allen grote waarde hechten aan gemeenschapszin, rekening houden met elkaar, waarden en normen, maar dat we er zelf niets voor willen (of kunnen) doen.

 

Wij mensen zijn een sociale soort en hebben elkaar nodig, om te praten, lief te hebben, voor te planten, te werken, te verdienen, te bewonderen, te vechten, te leren, te winnen en te verliezen. We hebben elkaar nodig om te worden wie we zijn, maar ook om gelukkig en gezond te worden.

 

Menselijke interactie neemt, wanneer je de stad vanuit mensen denkt, dezelfde positie in als het begrip openbare ruimte, wanneer je de stad ziet als een verzameling gebouwen en verbindingen. Immers waar gebouwen worden omgeven door openbare ruimte, worden mensen omgeven door interactie (actie - reactie). Zoals de stad te denken is in vastgoed, posities en openbare ruimte, zo is de stad ook te denken als een relationeel menselijk gebeuren. Het sociale en fysieke van een wijk grijpt op vele en complexe manieren ineen.

 

Als we de stad dus beschouwen als een verzameling mensen zou de ideale situatie zijn dat er in de wijk een zodanige betaalde interactie bestaat in de openbare ruimte en dat deze een zodanige onbetaalde interactie veroorzaakt, dat het in de totaalbalans geld oplevert in plaats van dat het geld kost. De openbare ruimte is dan productief, er wordt geld verdient. Omgekeerd de openbare ruimte is goed als hij gebruikt wordt.

 

Als we op deze wijze nu eens naar de aanpak van een ‘probleemwijk’ kijken, wat wordt er dan over het hoofd gezien?

 

Wetenschappers, stedenbouwkundigen, architecten, sociaal werkers, integratie bureaus, e.d. moeten de zaak oplossen samen met bestuurders, wooncorporaties en projectontwikkelaars.

Beheer en onderhoud, feitelijk zorg en aandacht voor elkaar en omgeving, wordt hoofdzakelijk gezien als een kostenpost, die zo goedkoop en efficiënt mogelijk uitgevoerd dient te worden.

 

Er is nog wel een buurtagent, maar zeker geen buurttuinman. Beheer en onderhoud is niet sexy. Dit efficiënte uitvoeren betekent ook een vermindering van interactie en creativiteit in de wijk, hetgeen eenvormigheid en desinteresse bevordert. Daarnaast zijn er flink wat betaalde interacties toegevoegd, extra cameratoezicht, politie, hufterbestendige inrichting, sociaal werk, artistiek sociale projecten, etc. Maar als je gaat onderzoeken wat dit aan afgeleide onbetaalde interactie genereert, valt het tegen, of in het geval van ‘sociale projecten’ is het vaak tijdelijk en daarna vloeit het weg.

 

Het heeft wel effect, maar het blijft geld kosten, bovendien je redt Mohammed, maar Ali glijdt af, het is niet systeemgericht. Overigens is dit geen kritiek op de mensen die vaak met overgave in deze wijken werken. Het is een analyse van het feit dat uit onderzoek blijkt dat een groot aantal ‘interacties’ maar een zeer gering effect hebben op leefbaarheid en veiligheidsgevoelens. Eigenlijk zou je een deel van de controle uit handen moeten geven zodat het zelforganiserend en zelfhelend vermogen van onze soort kan worden geoptimaliseerd, m.a.w. mensen moeten kunnen meedoen.

 

Onze methode gaat uit van de gedachte dat een wijk constant aan het veranderen en het ontwikkelen is (en dus nooit af is), maar dat de mensen (en hun onderlinge connecties) het belangrijkste en duurzaamste element van een wijk zijn. Een wijk hoort mee te groeien met haar bevolking en het veranderend gebruik. Vandaar dat Creatief Beheer een integrale beheer/ontwerppraktijk ontwikkelt, die bewoners betrekt en verbeteringen/investeringen borgt in het gebruik, levendigheid en uitstraling van de openbare ruimte. Gewoon de straat op met schoffel en schop, met mensen praten, samen de stoep openbreken, elkaar leren kennen, niet weggaan, maar doorgaan.

 

Belangrijk voor participatie (onbetaalde interactie) is dat bewoners directere invloed krijgen op hun omgeving. Het gaat hierbij niet in eerste instantie om grote infrastructurele zaken, maar hoe de stoep eruit ziet, hoe groen de wijk is, speelfaciliteiten, onderling contact, buurtcentra, e.d.  Onze ervaring is dat mensen juist heel graag willen participeren, in hun eigen tijd, op hun eigen manier. Bovendien als mensen meedoen moeten ze daar op de een of andere manier voordeel bij hebben, het moet leuk zijn of nuttig. En er moet ook een noodzaak zijn tot meedoen anders hebben mensen zoiets van, 'het wordt toch geregeld'.

In de zogenaamde achterstandswijkwijken zijn met name de aspecten groen en kindvriendelijk zeer belangrijk voor gezinnen om te blijven wonen of zich te vestigen in de wijk. Immers kinderen hebben de toekomst en gezinnen met kinderen zijn de basis voor een wijkgemeenschap. De meeste ouders vinden het prettig om hun kinderen in een groene, veilige en bekende omgeving op te laten groeien en niet steeds te moeten verhuizen. Het streven om de openbare ruimte van een wijk groener, gezelliger, kindvriendelijker te maken, spreekt een ieder aan. Planten hebben verzorging en aandacht nodig, net als de openbare ruimte. Vandaar dat wij met ‘groen’ werken, het past bij de menselijke natuur, iedereen snapt het, mensen houden van natuur en het stimuleert dagelijkse interactie (het is een gedoe en veel mensen vinden tuinieren leuk).

 

Om tot een effectievere wijkaanpak te komen, werkt Creatief Beheer samen met alle spelers in een wijk – (deel)gemeente, woningbouwcorporaties, Roteb, gemeentewerken, bedrijven, wijkorganisaties en bewoners – en laat het geheel organisch groeien, vanuit het midden. Deze aanpak zorgt ervoor dat de openbare ruimte en de gemeenschap als een dynamisch, zichzelf ontwikkelend systeem, geleidelijk in kwaliteit toeneemt en waarbij alle belanghebbenden samenwerken. De dagelijkse aanwezigheid in de wijk, de menselijke interactie, de menselijke natuur, participatie, staat centraal in de Creatief Beheer aanpak. Liefde en aandacht i.p.v. berekende efficiency, groei in plaats van planning.

 

Dit heeft consequenties op alle aspecten van de huidige praktijk. De Creatief Beheer aanpak vernieuwend en vaak tegengesteld aan de gangbare praktijk in een wijk, daarom is het zaak deze gevestigde praktijk geleidelijk te transformeren, waar mogelijk. Meestal begint alles met mensen die enthousiast en geinspireerd raken. De Creatief Beheer trajecten zorgen voor een constante inspiratie, door de voortgaande communicatie met alle partijen op straatniveau en beleidsniveau. Hierdoor worden vaak onverwachte oplossingen en mogelijkheden gevonden. Met name op het gebied van het ontwerpen en ontwikkelen van de buitenruimte is met een intensiever beheer en onderhoud natuurlijk veel meer mogelijk, ook het vandalisme neemt significant af.  We hebben het hier wel over trajecten van minimaal drie jaar.

 

De totale inrichting van een wijk (gebouwen, infrastructuur) samen met alle betaalde interactie, dient mee te groeien met de behoeften van de gemeenschap en de behoeften van de tijd. In het begin is het vaak zoeken en wordt er relatief veel gesloopt, maar langzaamaan komt er meer vertrouwen en draagvlak.

 

Een wijk bestaat uit mensen, mensen kan je niet kopen en verkopen, maar huizen wel. De waarde van de gemeenschap is verhandelbaar via het vastgoed, je hebt rijke en arme buurten. Een huis in Hilligersberg/Rotterdam is ongeveer 30% duurder, dan hetzelfde huis in de Afrikaanderwijk/Rotterdam. Dus als je een wijk zoals de Afrikaanderwijk met de Creatief Beheer methode van een beter imago en sfeer op straat voorziet in een periode van bijvoorbeeld drie jaar en dit heeft tot gevolg dat de waarde van het vastgoed gemiddeld 1 % extra stijgt, heb je het al snel over miljoenen.

 

De investering in onze aanpak wordt gedaan door partijen die belang hebben bij een duurzame kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte en leefkwaliteit van een wijk en dit ook in de waarde van hun bezit terugzien. Een Creatief Beheer aanpak stimuleert creatieve oplossingen, participatie (met hulp van de bewoners gaat het beter en sneller) en samenwerking. Dit kan langdurige processen versnellen, programma en gebruik in de praktijk testen en ontwikkelen.

 

De wijk als geheel wordt hierdoor meer waard, de meerwaarde in geld kan echter alleen worden gecashed bij verkoop van het vastgoed (huurverhoging en onderpand laten we even terzijde). Iedereen in de wijk geniet evenwel van die extra waarde. Het vergroot ook het rendement op toekomstige ontwikkelingen.

 

Hier zit eigenlijk de essentie van onze methode en investeringsmodel, mensen huren ons in om een wijk te verbeteren, de mensen, die er wonen, doen mee omdat ze belang hebben bij een betere wijk.

Wij claimen een rendement van 500% bij de eerste 100.000 euro.  Het is overigens wel de bedoeling dat de waarde in de wijk blijft en dat het niet enkel te doen is om korte termijn winst, dat kan ook moeilijk met onze aanpak (intrinsieke garantie). Lange termijn waardecreatie is het doel.

 

Het is een beetje als het opvoeden van een kind, het heeft bescherming, structuur en aandacht nodig. Maar het kind moet ook op eigen benen staan, de wereld verkennen, fouten maken, het moet verantwoordelijk nemen, anders wordt het nooit zelfstandig.

 

Array
(
)