7:45 uur, maandag ochtend, vertrekt de cast van theatervoorstelling Hut Spot naar Leeuwarden. De spelers van deze voorstelling zijn zwervers, zoals de flyer aankondigt, maar er blijken ook (ex-) druggebruikers die niet dak- of thuisloos zijn, mee te doen aan dit project.
Ik zelf ben niet zo’n ochtendmens en het viel me dan ook zwaar tegen om op tijd te zijn. Buiten alle verwachting, want je ontkomt zelf ook niet aan enkele vooroordelen over zwervers en gebruikers, was iedereen netjes op tijd.
Het toneelstuk hebben we al eerder opgenomen. De reden dat ik mee reis met dit gezelschap is om de acteurs persoonlijk in beeld te brengen. Waar ik vooral nieuwsgierig naar ben is of ze zich niet generen om hun meest intieme, pikante en verdrietige ervaringen met het publiek te delen. Alvorens tot het interview over te gaan, moet ik aarden in de groep en dat gaat een beetje moeilijk als je voor in de bus zit. Daarom knoop ik eerst een gesprek aan met de chauffeur Willem. Willem heeft zijn leven lang gereden op de vrachtauto en is nu gepensioneerd. Vanuit liefde voor de medemens rijdt hij regelmatig voor Stichting En Route en organiseert hij bijvoorbeeld ook uitjes voor de meiden van de Keileweg.
Na enige tijd draai ik me om op de voorstoel en zet de camera aan. De heren zijn het meest spraakzaam. Ik had enige terughoudendheid naar de camera verwacht, want je verhaal vertellen naar een publiek tijdens een theater voorstelling is van tijdelijk aard. Maar met een camera leg je alles vast, en het bereikt een veel groter publiek. De heren zijn alles behalve terughoudend. Ze antwoorden alles en leggen mij haarfijn uit dat het juist hun bedoeling is om hun zegje te doen. Ze willen vertellen dat de scheidingslijn tussen opbouwend in het leven staan zo subtiel over kan gaan in destructief gedrag. Eén van de heren is dan ook hulpverlener geweest in de verslavingszorg. Na een dag hard werken verkleedde hij zich en ging er zelf op uit om dope te scoren.
Wat me het meest opvalt is dat de spelers zelf zo gemotiveerd zijn. Enige jaren terug maakte een voormalige vriendin van mij, Christine de Bruin, een toneelstuk met ex-verslaafden. Alleen, het idee kwam van haar uit en zij haalde de spelers over om mee te doen. Dat heeft ze ook geweten! Het betekende dat zij de kar moest trekken, de spelers keer op keer moest motiveren…kortom, Christine raakte uitgeblust en eindigde met letterlijk twee kromme knieën door over al haar eigen grenzen heen te gaan. Na een kort gesprek met de producent van Hut Spot, Anneke de Goede, kom ik erachter dat ook zij zo is begonnen. Door ervaring heeft ze nu geleerd mensen te kiezen die echt zelf willen, want anders is het niet eens hun verhaal maar jijzelf die een verhaal wilt laten vertolken.
Behalve hun eigen ervaringen en toekomstdromen vertelt deze cast hoe de maatschappij op hen reageert. Ze worden behandeld als tweederangsburgers. Bij de hulpverlening, sociale dienst, schuldhulpverlening enz. worden ze met gemak van het kastje naar de muur gestuurd. En als ze het lef hebben om daar tegen in protest te gaan dan worden ze wederom met gemak buiten de deur gezet of bedreigd met tussenkomst van de politie. Kortom, de maatschappij verschuilt zich met alle gemak achter de algemeen geldende vooroordelen en discrimineert ongestraft. Want…wie bekommert zich nou over de rechten van een junk? In principe niemand. Hoewel…! Blijkbaar heeft deze theatergezelschap zo’n impact op het publiek dat de spelers benaderd worden voor verschillende functies. Alsof in één voorstelling duidelijk wordt dat juist deze mensen de zwakke plekken van het maatschappelijk functioneren, de bureaucratie weten aan te wijzen, de valkuilen van het leven en wat noodzakelijk is om daaruit te kunnen komen. Zo uit Ellen aan het einde van de dag opmerkelijke kritiek. Ondanks het feit dat ze zelf meedoet aan dit toneelstuk vindt ze het volstrekt belachelijk dat subsidiegelden aan dit project worden besteedt. Liever had ze gezien dat het geld in nazorg werd geïnvesteerd. Want al doorloop je een therapie met succes, wanneer je niet begeleid wordt bij de herintreding in de maatschappij, dan is het veel te makkelijk om terug te vallen in een oude gewoonte: gebruiken in dit geval. En dan is de investering van de therapie weggegooid geld.
De voorstellingen van Hut Spot zijn voorbij, maar Video 2000 zendt de interviews met de spelers en de voorstelling uit. Verplichte kost dus, Hut Spot. Wilt u het aan den levende lijve ondervinden, niet getreurd: dit jaar produceert Anneke de Goede een nieuwe voorstelling, geheten Rotte Nachten. Zwervers vertellen in poëzie vorm over hun leven terwijl het publiek in bootjes op de Rotte zit.